Wyrok w polskiej sprawie C-260/18 – pytania prejudycjalne

Paweł Kawarski        25 września 2019        Komentarze (0)

W oczekiwaniu na wyrok TS UE w polskiej sprawie C-260/18, który zostanie wydany w dniu 3 października 2019 r., przypomnijmy jego kontekst, a mianowicie:

  • pytania prejudycjalne,
  • stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej, 
  • opinię Rzecznika Generalnego TS UE.

Zauważmy, że jakkolwiek pytania zostały sformułowane w postępowaniu na tle umowy kredytu indeksowanego, z powództwa kredytobiorców przeciwko Raiffeisen Bank Polska SA, zarówno ich treść, jak i proponowane odpowiedzi, mają charakter uniwersalny związany z wykładnią dyrektywy  93/13, i będą miały znaczenie nie tylko dla rozstrzygnięć dotyczących tego typu umowy, lecz również tzw. umowy kredytu denominowanego oraz każdej umowy z konsumentem,  spoza zakresu prawa bankowego.

Pytania prejudycjalne

objęte postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 26.02.2018 r. (XXV C 1255/17):

  1. Czy art. 1 ust. 2 oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE L 1993.95.29) pozwala na przyjęcie, że jeśli skutkiem uznania określonych postanowień umownych, określających sposób spełnienia świadczenia przez strony (jego wysokość), za nieuczciwe warunki umowne w rozumieniu miałby być niekorzystny dla konsumenta upadek całej umowy, możliwe wypełnienie luk w umowie nie w oparciu o przepis dyspozytywny stanowiący jednoznaczne zastąpienie nieuczciwego warunku, ale w oparciu o przepisy prawa krajowego, które przewidują uzupełnienie skutków czynności prawnej wyrażonych w jej treści również przez skutki wynikające z zasad słuszności (zasad współżycia społecznego) lub ustalonych zwyczajów?
  2. Czy ewentualna ocena skutków upadku całej umowy dla konsumenta powinna następować przy uwzględnieniu okoliczności istniejących w chwili jej zawarcia, czy też w chwili zaistnienia sporu pomiędzy stronami odnośnie skuteczności danej klauzuli (powołania się przez konsumenta na jej abuzywność) i jakie ma znaczenie stanowisko wyrażane w toku takiego sporu przez konsumenta?
  3. Czy możliwe jest utrzymanie w mocy postanowień stanowiących w myśl norm dyrektywy 93/13EWG nieuczciwe warunki umowne jeśli przyjęcie takiego rozwiązania byłoby w chwili rozstrzygania sporu obiektywnie korzystne dla konsumenta?
  4. Czy w świetle treści art. 6 ust. dyrektywy 93/13 uznanie za nieuczciwe postanowień umownych określających wysokość i sposób spełnienia świadczenia przez strony może prowadzić do sytuacji, w której ustalony na podstawie treści umowy z pominięciem skutków nieuczciwych warunków kształt stosunku prawnego odbiegać będzie od objętego zamiarem stron w zakresie obejmujących główne świadczenie stron, w szczególności – czy uznanie za nieuczciwe postanowienia umownego oznacza, że możliwe jest dalsze stosowanie innych, nieobjętych zarzutem abuzywności postanowień umownych, określających główne świadczenie konsumenta, których uzgodniony przez strony kształt (wprowadzenie ich do umowy) był nierozerwalnie związany z zakwestionowanym przez konsumenta postanowieniem?

Stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21.08.2018 r.

III.         PROPOZYCJA ROZSTRZYGNIĘCIA

86.         W związku z argumentacją przedstawioną powyżej, Rzeczpospolita Polska proponuje Trybunałowi Sprawiedliwości udzielenie następujących odpowiedzi na pytania sądu odsyłającego:

1)         Artykuł 1 ust. 2 oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, że jeżeli skutkiem uznania określonych postanowień umownych, dotyczących sposobu spełnienia świadczenia przez strony, byłby niekorzystny dla konsumenta upadek całej umowy, wówczas nie jest możliwym uzupełnienie luk w umowie o przepisy prawa krajowego, które zawierają klauzule generalne – jeżeli cel dyrektywy w postaci uchylenia niekorzystnej sytuacji konsumenta w postaci upadku całej umowy może zostać osiągnięty przy pomocy innych środków prawnych, przewidzianych przez przepisy prawa krajowego, czego ustalenie należy do sądu krajowego. Uzupełnienie luk w umowie w oparciu o przepisy prawa krajowego, które zawierają klauzule generalne, w żadnym wypadku nie jest jednak możliwe, jeżeli skutkiem uznania określonych postanowień umownych za nieuczciwe warunki umowne byłby korzystny dla konsumenta upadek całej umowy.

2)         Ocena skutków upadku całej umowy jest dokonywana przez konsumenta, po uprzednim pouczeniu go przez sąd o wszystkich tych skutkach. Ocena wyrażona przez konsumenta powinna zostać uwzględniona przez sąd przy rozstrzyganiu o skutkach uznania postanowienia za niedozwolone.

3)         Bezwzględnie obowiązujący charakter przepisów dyrektywy 93/13/EWG stoi na przeszkodzie rozwiązaniu, które umożliwiałoby sądowi podjęcie decyzji o utrzymaniu w mocy nieuczciwych warunków umownych, jeżeli w ocenie samego tylko sądu przyjęcie takiego rozwiązania byłoby obiektywnie bardziej korzystne dla konsumenta.

4)         Artykuł 6 dyrektywy 93/13/EWG powinien być wykładany w ten sposób, że ocena możliwości dalszego trwania umowy po wyeliminowaniu z niej postanowień niedozwolonych powinna mieć charakter obiektywny i uwzględnić to, czy dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa krajowego. Uznanie za nieuczciwe postanowień umownych określających wysokość i sposób spełnienia świadczenia przez strony może przy tym prowadzić do sytuacji, w której ustalony na podstawie treści umowy – z pominięciem skutków nieuczciwych postanowień – kształt stosunku prawnego będzie odbiegać od objętego pierwotnym zamiarem stron.

Opinia Rzecznika Generalnego TS UE z dnia 14.05.2019 r.

IV.         Wnioski

89.         W świetle powyższych rozważań proponuję, aby na wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Okręgowy w Warszawie Trybunał odpowiedział w następujący sposób:

1)         Artykuł 1 ust. 2 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG stoją na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy uzupełnił luki w umowie – w zakresie nieuczciwych warunków umowy określających sposób i wysokość świadczenia, które prowadzą do niekorzystnego dla konsumenta upadku umowy – w drodze odwołania się do przepisów prawa krajowego o charakterze ogólnym, które przewidują, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, i które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym.

2)         Sąd krajowy, w oparciu o prawo krajowe, zobowiązany jest wskazać moment, w którym należy dokonać oceny skutków stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku, mając na uwadze, w braku wyraźnych wskazówek ustawowych, że interes konsumenta, jaki należy rozważyć, to interes istniejący w momencie rozstrzygnięcia. Ponadto wola konsumenta, który uważa, że stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego warunku i utrzymanie umowy w mocy.

3)         Dyrektywa 93/13/EWG sprzeciwia się, w przypadku braku wyraźnej woli w tym zakresie ze strony samego konsumenta, utrzymaniu w mocy nieuczciwych warunków umownych, które w chwili rozstrzygnięcia sporu są obiektywnie korzystne dla konsumenta.

4)         Do sądu krajowego, na podstawie prawa krajowego i zgodnie z prawem Unii, należy dokonanie oceny w zakresie kwalifikacji nieuczciwego charakteru warunku oraz przedmiotu umowy, w celu ustalenia, czy możliwe jest utrzymanie w mocy umowy pozbawionej nieuczciwych warunków.

Jeżeli chcesz skorzystać z pomocy prawnej, zapraszam Cię do kontaktu:

tel.: +48 600 042 143e-mail: pawel@kawarski.com

Wizyta w Krakowie

Paweł Kawarski        07 września 2019        2 komentarze

Pilne sprawy zawodowe skierowały mnie 6 września 2019 r. do Krakowa, w celu bezpośredniego spotkania się z klientami, było to urozmaicenie moich codziennych obowiązków, które zwykle wymagają obecności w biurze.

Po południu miałem chwilę czasu na spacer w kierunku Wawelu, znakomita jesienna aura, prawdziwy relaks. Publikuję kilka pamiątkowych fotografii, dzięki którym będę chętnie wracał do tego miłego spaceru.

Dziękuję Autorowi fotografii za zgodę na ich publikację😊.

This slideshow requires JavaScript.

Jeżeli chcesz skorzystać z pomocy prawnej, zapraszam Cię do kontaktu:

tel.: +48 600 042 143e-mail: pawel@kawarski.com

Problemy z Dyrektywą 93/13

Paweł Kawarski        07 lutego 2019        Komentarze (0)

Przy okazji udziału w pikiecie Sędzio #StosujPrawo UE/Dyrektywa 93/13, wypada nadmienić, że z tą Dyrektywą związanych jest kilka problemów.

Po pierwsze, należy wspomnieć o nieprawidłowym tłumaczeniu art. 4 ust. 1, które do dnia 13  października 2016 r. zawierała polska wersja Dyrektywy: „Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w czasie wykonania umowy, do wszelkich okoliczności związanych z wykonaniem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.” Przytoczona wersja wskazuje na to, że badanie abuzywności klauzuli powinno następować z odniesieniem, w czasie wykonania umowy do wszelkich okoliczności związanych z wykonaniem umowy.

Natomiast wersja angielskojęzyczna brzmi następująco: „Without prejudice to Article 7, the unfairness of a contractual term shall be assessed, taking into account the nature of the goods or services for which the contract was concluded and by referring, at the time of conclusion of the contract, to all the circumstances attending the conclusion of the contract and to all the other terms of the contract or of another contract on which it is dependent.”

Wersja francuska: “Sans préjudice de l’article 7, le caractère abusif d’une clause contractuelle est apprécié en tenant compte de la nature des biens ou services qui font l’objet du contrat et en se référant, au moment de la conclusion du contrat, à toutes les circonstances qui entourent sa conclusion, de même qu’à toutes les autres clauses du contrat, ou d’un autre contrat dont il dépend.“

Zatem z lektury ww. wersji językowych Dyrektywy wynika, że miarodajny dla oceny abuzywności jest moment zawarcia umowy, a nie jej wykonania.

W dniu 13 października 2016 r. opublikowano sprostowanie do polskiej wersji Dyrektywy Rady 93/13/EWG. Przepis ten posiada brzmienie następujące: „Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna”.

Po drugie, należy wspomnieć o nieprawidłowej implementacji Dyrektywy.

Art. 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w wersji polskiej stanowi: „Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.” Przepis ten w wersji angielskiej posiada brzmienie: „A  contractual term which has not been individually negotiated shall be regarded as unfair if, contrary to the requirement of good faith, it causes a significant imbalance in the parties’ rights and obligations arising under the contract, to the detriment of the consumer.”, natomiast we francuskiej: „Une clause d’un contrat n’ayant pas fait l’objet d’une négociation individuelle est considérée comme abusive lorsque, en dépit de l’exigence de bonne foi, elle crée au détriment du consommateur un déséquilibre significatif entre les droits et obligations des parties découlant du contrat.”

Podkreślenia wymaga, że przesłanki abuzywności na mocy Dyrektywy 93/13 (w polskiej wersji językowej) określono w ten sposób, że  zachodzą „jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę” („if, contrary to the requirement of good faith, it causes a significant imbalance”; „en dépit de l’exigence de bonne foi, elle crée au détriment du consommateur un déséquilibre significatif.”).

Z kolei art. 3851 § 1 zd. pierwsze k.c. stanowi: „Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).”

Polska transpozycja Dyrektywy 93/13 istotnie podwyższyła standard uznania postanowienia za abuzywne gdyż w miejsce „dobrej wiary” wprowadziła „dobre obyczaje”, natomiast w miejsce „znaczącej nierównowagi” wprowadziła „rażące naruszenie”.

Poszukując spełnienia przesłanek abuzywności, należy interpretować „rażące naruszenie” w świetle treści odnośnego przepisu Dyrektywy 93/13 wymagającego istnienia „znaczącej nierównowagi”, a więc nie zachodzi konieczność poszukiwania istnienia szczególnie drastycznego, skrajnego, naruszenia interesów konsumenta na co wskazywałoby słowo „rażące”.

Na to zagadnienie zwrócił uwagę m.in. Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 8 maja 2018 r. (XXV C 246/17): „Zwrócić należy przy tym uwagę, że o ile ustawodawca posłużył się w art. 3851 pojęciem rażącego naruszenia interesów konsumenta, co może wskazywać na ograniczenie treści stosowania przepisów do przypadków skrajnej nierównowagi interesów stron, to w treści art. 3 ust.1 dyrektywy ta sama przesłanka została określona jako wymóg spowodowania poważnej i znaczącej nierównowagi wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. W tej sytuacji konieczność wykładni art. 3851 kc w świetle wymogów dyrektywy rodzi konieczność złagodzenia kryteriów stawianych skutkom postanowienia, których zaistnienie pozwalać będzie na stwierdzenie jego niedozwolonego charakteru. Tradycyjne stopniowanie, w którym za rażące uznaje się sytuacje skrajne, nadzwyczajne, ustąpić musi konieczności odnoszenia się jedynie do znamienia znaczącej nierównowagi, jako wypełniającej już kryteria rażącego naruszenia.”

Jeżeli chcesz skorzystać z pomocy prawnej, zapraszam Cię do kontaktu:

tel.: +48 600 042 143e-mail: pawel@kawarski.com

Pikieta „Dyrektywa 93/13”, 30 I 2019 r.

Paweł Kawarski        31 stycznia 2019        Komentarze (0)

Po blisko dwóch latach od protestu kredytobiorców, który relacjonowałem w notatce Manifestacja kredytobiorców, 25 III 2017 r., ponownie Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu zorganizowało kolejną pikietę, tym razem przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod hasłem „Sędzio #StosujPrawo UE/Dyrektywa 93/13”. Organizatorzy podkreślali problem orzekania przez sądy w sprawach kredytowych z naruszeniem wymogów wynikających z Dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Publikuję kilka fotografii z przebiegu wydarzenia z myślą szczególnie o tych kredytobiorcach, którzy nie mogli przybyć, aby wziąć udział osobiście w tym proteście. Zimowa aura dobrze oddawała nastrój pikiety.

This slideshow requires JavaScript.

 

Relacje medialne z przebiegu pikiety:

„Stowarzyszenie SBB: polskie sądy lekceważą prawo europejskie m.in. w zakresie umów kredytowych”

Pikieta „Stop Bankowemu Bezprawiu” przed Sądem Okręgowym

Dokumentuję również dwa banery ufundowane przez Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu na budynku na skrzyżowaniu Al. Solidarności i Al. Jana Pawła II, które fotografowałem po zakończeniu pikiety.

 

This slideshow requires JavaScript.

Jeżeli chcesz skorzystać z pomocy prawnej, zapraszam Cię do kontaktu:

tel.: +48 600 042 143e-mail: pawel@kawarski.com

„Zjednoczeni kredytobiorcy”

Paweł Kawarski        01 października 2018        Komentarze (0)

W dniu 5 października 2018 r. Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu zorganizowało manifestację, na której ogłoszono rozpoczęcie przygotowań do złożeniu pozwu grupowego przeciwko Skarbowi Państwa o ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę poniesioną na skutek niezgodnych z prawem działań i zaniechań jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa.

Informacje na temat pozwu zamieszczane są na stronie zjednoczenikredytobiorcy.pl.

This slideshow requires JavaScript.

Jeżeli chcesz skorzystać z pomocy prawnej, zapraszam Cię do kontaktu:

tel.: +48 600 042 143e-mail: pawel@kawarski.com

← Poprzednie wpisy

Następne wpisy →